Dit is een tekst die men vaak tegenkomt in de kerstkaarten die elk jaar rond kerst en oud en nieuw verstuurd worden. Kennelijk zijn geluk en gezondheid belangrijke waarden voor de mens die we elkaar graag toewensen. In hoeverre is gezondheid van invloed op geluk? De laatste jaren wordt er binnen de psychologie, filosofie en sociologie onderzoek gedaan naar de relatie tussen geluk en gezondheid. In dit artikel wordt besproken wat de relatie tussen gezondheid en geluk is.
Al vanaf de 18e eeuw wordt gezondheid gezien als een voorwaarde voor geluk. Zo’n opvatting treft men in 1778 aan in het tijdschrift De Borger: “Gezondheid en vergenoegdheid zijn twee groote vereischten tot het geluk, zonder de welken de mensch niet gelukkig wezen kan; ziekten en kwelling, onvergenoegdheid, zyn groote hinderpaalen, ja volstrekte beletselen voor het geluk”. In deze tijd stelde filosoof Wolff in zijn theorie van volmaaktheid dat gezondheid een belangrijk aspect van volmaaktheid is. Volgens Wolff laat geluk zich alleen bevorderen door volmaaktheid van zowel onze ziel als ons lichaam. Gezondheid zorgt voor de volmaaktheid van het lichaam.
Jan Auke Walburg vermeldt in het boek ‘Mentaal vermogen; investeren in geluk’ dat onderzoek laat zien dat duurzaam geluk vooraf gaat aan uitkomsten van een goede gezondheid. Positieve gevoelens(geluk) blijken vervolgens, zelfs voor de korte termijn, een gunstige invloed te hebben op gezondheid. Een voorbeeld hiervan is dat gelukkige mensen bij een aantal ziektes sneller herstellen. Op deze manier maakt geluk mensen gezond en maakt gezondheid mensen gelukkig.
Uit het onderzoeksrapport van de gelukkigste onderzoeksgroep van de USBO(Beerthuis, Feitsma, Goodijk, Kruin & Vijver, 2010) blijkt eveneens dat gezondheid voor respondenten een kernwaarde is voor geluk. Wat opvallend is, is dat het bij het thema gezondheid ook over de gezondheid van anderen gaat. Zelfs als het gezin van en de respondent zelf geen gezondheidsklachten hebben, gaan zij door de ziekte en ongezondheid van mensen uit de omgeving het begrip gezondheid meer waarderen. De gezondheid van anderen heeft dus ook een sterke invloed op het persoonlijk geluk van de respondent.
Ruut Veenhoven vermeldt in zijn verkenningsstudie ‘Gezond Geluk’ dat uit verschillende onderzoeken is gebleken dat chronisch zieken gemiddeld minder gelukkig zijn. Het verschil bedraagt ongeveer 1 punt op een 0-10 schaal van geluk (Weick 1994: 465). Mensen met functionele beperkingen blijken gemiddeld ook 1 punt op een 0-10 schaal van geluk minder gelukkig te zijn dan mensen zonder deze functionele beperkingen. Deze verschillen in geluk blijken onafhankelijk van sociaal demografische variabelen en recente levensgebeurtenissen.
Toch blijkt dat ook mensen die ongezond/ziek zijn, gelukkig kunnen zijn. Sociaal psycholoog David Myers (2003) geeft daar een verklaring voor. Zijn theorie stelt dat een belangrijk psychologisch mechanisme hierbij het veranderende adaptatieniveau is. Adaptatie betekent gewenning en aanpassing aan een bepaald niveau. Nare en onaangename omstandigheden, zoals bijvoorbeeld ziekte, hebben maar tijdelijk een negatieve invloed op de geluksbeleving. Dit is ook in extreme omstandigheden het geval. In extreme omstandigheden zijn het meer de dagelijkse ervaringen die het geluksgevoel bepalen dan de algehele toestand waar patiënten zich in bevinden. Ook ellende went.
Het verkennend onderzoek naar de participatie van mensen met een verstandelijke beperking of chronische psychiatrische problemen voegt daaraan toe dat niet de gezondheid op zich het geluk bepaald, maar de tevredenheid die mensen met verstandelijke beperking/chronische psychiatrische problemen hebben met de eigen gezondheid.
Enerzijds blijkt gezondheid dus effect te hebben op geluk, anderzijds sluit deze constatering niet uit dat ongezonde/zieke mensen niet gelukkig zouden kunnen zijn, los van het feit dat er tevens andere factoren meespelen wat mensen gelukkig maakt. De relatie is dus genuanceerder dan men mogelijk zou veronderstellen. Waarschijnlijk is gezondheid in zijn algemeenheid een belangrijke voorwaarde voor geluk, maar zal in specifieke gevallen waarin mensen ongezond zijn de voorwaarden voor geluk bijgesteld worden naar de kleinere waardevolle dingen in het leven die voor een ieder persoonlijk en dus verschillend zullen zijn.
– Joram Feitsma, Marwin Kruin, Piter-Jan Goodijk, Oskar van de Vijver, Tomas Beerthuis. De gelukkigste wijk. Geraadpleegd op 3 december 2010, via http://www.gelukkigstewijk.nl/img/Onderzoek_gelukkigste_wijk.pdf
– Myers, David (2003).Wennen aan de omstandigheden. In Ijzermans, Theo. Alles perfect, toch? Thema.
-M.H. Kwekkeboom (Avans/SCP) C.M.C. van Weert, Een verkennend onderzoek naar de participatie van mensen met een verstandelijke beperking of chronische psychiatrische problemen. Den Haag, 2008 Geraadpleegd via http://www.scp.nl/dsresource?objectid=19763&type=org
-Ruut Veenhoven: Gezond geluk. Rotterdam, 2006 Geraadpleegd via http://www2.eur.nl/fsw/research/veenhoven/Pub2000s/2005e-fulln.pdf
-J.A. Walburg: Mentaal Vermogen, Investeren in Geluk. Nieuw Amsterdam, 2009.
– Persoonlijk geluk. Geraadpleegd op 3 december 2010, via
http://igitur-archive.library.uu.nl/dissertations/2007-1005-200636/c8.pdf
Geschreven door Loïs Knol.
Positieve-psychologie 
hoi,
ik heb je blog gelezen en vond het een fijn artikel om te lezen, het is begrijpelijk en ook herkenbaar.
Het heeft een pakkende titel, het past precies bij het onderwerp!
groetjes Rens
Mooie titel! Blijft een interessant onderwerp: gezondheid en geluk. Erg leuk om te lezen!
Groetjes Ellen Wouda
He Loïs,
Een erg leuk artikel om te lezen, ik herken veel dingen die je in de tekst naar voren brengt. Ik zie je heel duidelijk de bronnen aangeven, misschien kun je de alinea’s iets beter op elkaar laten aansluiten, dat leest iets gemakkelijker door, maar dat is misschien persoonlijk. Tot slot een mooie conclusie!
Groetjes Richard van den Berg
Op zich is het vrij logisch.. als je een griepje hebt, ben je waarschijnlijk ook minder vrolijk dan wanneer je fit en uitgerust opstaat.
Voor mijn werk heb ik ooit een lezing bijgewoond die ging over de relatie tussen depressie en chronische pijn. Er werd een naar mijn idee gefingeerd causaal verband gelegd tussen beide waarbij de depressie als oorzaak en de beleving van chronische pijn als resultaat werden gekenmerkt.
De dagen dat bij mij de pijn overheerst heb ik niet altijd een goed humeur. Ik leg dat altijd zo uit: “Als je je teen stoot, ga je waarschijnlijk ook even vloeken. Dit duurt alleen ietsjes langer”.
Daarbij heeft een chronische ziekte of aandoening nogal wat effecten op je leven en je toekomst. Plannen en toekomstverwachtingen die je ernstig moet bijstellen gaan je niet in de koude kleren zitten. Alles staat op zijn kop als het je overkomt en je moet je hele leven opnieuw inrichten en aanpassen.
Voor mij is het derhalve volkomen logisch dat gezondheid effect heeft op je gemoedstoestand, echter, het is niet zaligmakend. Er is ook een tegengesteld effect en dat is dat de kleine simpele dingen hun vanzelfsprekendheid kwijt zijn en vaak juist daardoor hun glans weer terug hebben. Zielsgelukkig zijn met iets wat voor sommige anderen doodnormaal is koester ik daarom met heel mijn hart.